Markaziy bank O'zbekistonda uy-joy narxlarining o'sishini bashorat qilmoqda

Markaziy bank xonadonlarning barqaror o‘sishini qayd etib, ko‘chmas mulk narxining yanada oshishi mumkinligi haqida ogohlantirmoqda. Bozordagi faollik vaqtincha pasaygan taqdirda ham xarid va ipoteka kreditlariga qiziqish yuqoriligicha qolmoqda.

Uy-joy narxlarining joriy dinamikasi

2024-yilning birinchi yarmida kvartiralarning bozor qiymati fundamental qiymatdan taxminan 28 foizga oshdi. So‘m va dollar qiymatidagi o‘sish ish haqi o‘sishidan ancha oldinda bo‘ldi: 17-18 foizga nisbatan 44 foiz. 2025-yil o‘rtalariga kelib, farq 17% gacha qisqardi, bu talab va taklifning qisman tenglashishini aks ettiradi.

2025-yil iyun oyida birlamchi uy-joylar so‘mda 2,6%ga (dollarda 2,1%), ikkilamchi uy-joylar esa 2,5%ga (valutada 2%) qimmatlashdi. Poytaxt va yirik viloyat markazlarida narxlar o‘rtacha o‘sdi, qurilish kam bo‘lgan hududlarda esa ko‘chmas mulk tezroq qimmatlashmoqda.

O‘sish sabablari va Markaziy bank prognozi

Markaziy bank ta’sir ko‘rsatadigan bir nechta omillarni ajratib ko‘rsatadi:

1. Investitsiya talabi

Ko‘pgina xaridorlar kvartiralarni moliyaviy vosita sifatida ko‘rib, foyda bilan qayta sotishni kutishadi. Ayniqsa, yirik shaharlar va nufuzli tumanlarda investorlar faol, bu esa uy-joy narxini oshiradi, ayniqsa birlamchi bozorda.

2. Cheklangan taklif

Qurilish kengayganiga qaramay, mavjud obyektlar kam qolmoqda. Ommabop hududlarda yuqori talab raqobatni keltirib chiqaradi va narxlarni ushlab turadi.

3. Qurilish va energiya xarajatlarining oshishi

Qurilish materiallari, ishchi kuchi va energiya resurslari tariflarining qimmatlashishi kvartiralar narxida aks etadi. Eskrou-hisoblarning joriy etilishi va loyihalarga qo‘shimcha talablar qo‘yilishi ham uy-joylarning yakuniy qiymatini oshiradi.

Markaziy bank prognozi: ipoteka shartlari qat’iylashtirilib, faollik biroz pasaygan taqdirda ham o‘sish saqlanib qoladi, ayniqsa talab yuqori va taklif cheklangan bo‘lsa.

Ipoteka va xarid qobiliyatiga ta’siri

Bozor asta-sekin barqarorlashmoqda. Bozor va iqtisodiy asoslangan qiymat o‘rtasidagi tafovut qisqarmoqda: 2024-yil oxiriga kelib, o‘rtacha narx asosiy narxdan 17 foizga yuqori bo‘ldi, ilgari bu ko‘rsatkich 20 foizdan oshgan edi. Bu talab va taklifning tenglashishini va qiymat o‘sishining aholi daromadlari bilan taqqoslanadigan darajada sekinlashishini aks ettiradi.

Banklar ipoteka kreditlarini berish qoidalarini kuchaytirdi: stavkalar oshdi, muddatlar qisqardi, oylik to‘lovlar esa ish haqi o‘sishidan ancha oldin 44 foizga oshdi. Uy-joy arzonligi indeksi 27 punktga pasayib, kreditga kvartira olish imkoniyati cheklandi.

Oilalar daromadi oshsa-da, to‘lovlar ko‘payib, ipoteka shartlari qat’iy belgilanayotgani byudjetga qo‘shimcha yuklama bo‘lmoqda. Uy-joy fondining o‘sishi va ko‘p qavatli uylar qurilishining kengayishi qisman mavjudlikning pasayishini qoplaydi, ammo xaridorlarga bosim, ayniqsa kvartiralar narxi yuqori bo‘lgan yirik shaharlarda saqlanib qolmoqda.

Bitimlarning mintaqaviy xususiyatlari va faolligi

Yil boshidagi qisqa muddatli pasayishdan so‘ng, bozor tiklana boshladi. Ikkinchi chorakda uy-joy bo‘yicha tuzilgan bitimlar soni 90 mingdan oshdi, bu o‘tgan chorakka nisbatan 21 foizga va o‘tgan yilgi darajadan 10,8 foizga ko‘pdir. Ilgari Andijon, Farg‘ona, Namangan, Toshkent, Sirdaryo, Buxoro va Qashqadaryo viloyatlarida talabning pasayishi boshqa hududlardagi faollikning oshishi bilan qoplangan.

Toshkentda, o‘rtacha sekinlashishga qaramay, kvartiralar, ayniqsa birlamchi kvartiralar qimmatlashishda davom etmoqda. Yuqori qiziqish, faol qurilish va ipoteka bitimlari soni narxlarni qo‘llab-quvvatlamoqda. Iyun oyi oxiriga kelib birlamchi kvartiralar 21-22 foizga, ikkilamchi uy-joylar 22,7 foizga qimmatlashdi. Poytaxt mamlakatning eng yirik bozori bo‘lib qolmoqda: barcha bitimlarning qariyb uchdan bir qismi unga to‘g‘ri keladi, xaridorlar - mahalliy, biznes va norezidentlar.

Yer qiymati va ijara stavkalarining o‘sish tendensiyasi saqlanib qolmoqda, bu esa narxlar dinamikasini yanada rag‘batlantiradi. Iqtisodiy rivojlanish, qurilishga investitsiyalar va ipoteka bitimlar sonining barqaror o‘sishini ta’minlaydi, bu esa poytaxt bozorini ayniqsa jozibador qiladi.

Kelgusi oylar uchun prognoz

Markaziy bank aholining moliyaviy imkoniyatlari saqlanib qolsa, narxlar yanada oshishini kutmoqda. Taklif o‘sgan taqdirda ham, xaridorlar va investorlarning yuqori qiziqishi dinamikani saqlab qoladi.

Regulyator o‘rtacha tuzatishga ruxsat beradi - narxning pasayishi alohida segmentlar yoki hududlarda 15-20% ni tashkil qilishi mumkin. Yaqin yillarda narxlarning to‘liq barqarorlashuvini kutishning hojati yo‘q. Markaziy bankning 2025-2026-yillarga mo‘ljallangan prognozi faollikning saqlanib qolishi va keskin tebranishlarning yo‘qligini ko‘rsatmoqda.

Xaridorlar va investorlar uchun tavsiyalar

1. Hozir xarid qilish foydali bo‘lishi mumkin

Narxlarning prognoz qilinayotgan o‘sishini hisobga olgan holda, hozir kvartira sotib olish muvaffaqiyatli investitsiya bo‘lishi mumkin. Risklarni minimallashtirish uchun hududni va prognoz qilinayotgan qiymat dinamikasini tahlil qilish muhim.

2. Ipoteka bo‘yicha budjetni rejalashtirish

Yuqori stavkalar va qisqartirilgan muddatlar oylik to‘lovlarni oshiradi. Oila byudjetiga tushadigan yuk va to‘lovlarning oshishi oldindan baholanishi kerak.

3. Tuman istiqbolini baholash

Infratuzilma past yoki yangi obyektlar ko‘p bo‘lgan hududlarda narxlar o‘zgartirilishi mumkin. Xaridorlar joylashuv sifati, obyektlarning mavjudligi va hududni rivojlantirish rejalariga e’tibor qaratishlari lozim.

O‘zbekistonda ko‘chmas mulk bozori aholi daromadlaridan tezroq o‘sib bormoqda. Markaziy bank ipoteka narxining yuqoriligi va spekulyativ talab bilan bog‘liq xatarlar haqida ogohlantirmoqda, biroq narxlar oshishi prognozini saqlab qolmoqda. Xavfsiz uy-joy sotib olish uchun mutaxassislar bilan maslahatlashish va o‘z moliyaviy imkoniyatlarini sinchkovlik bilan baholash muhim.

Ko‘chmas mulk bozori haqida ko‘proq ma’lumot va dolzarb kvartira takliflari veb-saytda mavjud.